พระใบขนุน กรุวัดราชบูรณะ

กรุวัดราชบูรณะ จ.พระนครศรีอยุธยา นับเป็นกรุเก่าแก่ที่มีความสำคัญยิ่งกรุหนึ่งของจังหวัดและประเทศไทย มีการขุดค้นพบสมบัติล้ำค่าต่างๆ มากมาย ล้วนทรงคุณค่า ทั้งด้านประวัติศาสตร์ โบราณคดี และศิลปกรรมการช่างในสมัยโบราณ รวมถึงด้านพุทธศิลปะ จัดเป็นกรุเก่าที่มีหลักฐานทางประวัติศาสตร์อย่างชัดเจน


ปีพ.ศ.2499 กรุวัดราชบูรณะเป็นข่าว โด่งดังเมื่อมีคนร้ายลักลอบขุดกรุภายในพระปรางค์ประธาน ได้ทรัพย์สมบัติอันมีค่าไปจำนวนมาก กรมศิลปากรจึง "เปิดกรุ" อย่างเป็นทางการในเดือนกันยายน ปีพ.ศ.2500 ซึ่งยังปรากฏพบทรัพย์สมบัติที่หลงเหลือและเครื่องทองอีกจำนวนมากมาย


มีทั้งพระพุทธรูป พระโพธิสัตว์แบบปาละ อินเดียภาคใต้รุ่นหลัง ลังการุ่นหลัง ชวา พม่า พระพุทธรูปทวารวดี ศรีวิชัย ลพบุรี สุโขทัย อู่ทอง จนถึงอยุธยา มีพระพุทธรูปสัมฤทธิ์ปางลีลาและพระพุทธรูปองค์เล็กๆ ทำด้วยศิลาจำนวนหนึ่ง


ส่วนพระพิมพ์เป็นแบบปาละของอินเดีย และแบบทวารวดี ลพบุรี อยุธยา ซึ่งมีทั้งอยุธยาแท้และเลียนแบบสุโขทัย รูปพระสาวกเดี่ยว ได้แก่ พระสังกัจจายน์ ท้าวเวสสุวัณ รวมทั้งวัตถุล้ำค่าอื่นๆ เช่น จารึกอักษรขอมบนลานดีบุกเรื่องคำนมัสการพระบรมสารีริกธาตุและพระธรรม, เครื่องเชี่ยนหมากทำด้วยโลหะ, คันฉ่องโลหะฝีมือช่างจีน ฯลฯ ซึ่งทำให้ได้ทราบถึงศิลปะอยุธยา ในต้นพุทธศตวรรษที่ 20 ได้เป็นอย่างดี


ปัจจุบันทรัพย์สมบัติมีค่าทั้งหมดถูกเก็บรักษาไว้ที่ห้องราชบูรณะ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติเจ้าสามพระยา จ.พระนครศรีอยุธยา


พระใบขนุน มีต้นกำเนิดที่กรุวัดราชบูรณะ จ.พระนครศรีอยุธยา เช่นกัน เป็นพระที่มีชื่อเสียงมาก แต่ก็หาทำยายากเช่นเดียวกัน


ในคราวกรุแตกอย่างเป็นทางการ เมื่อปีพ.ศ.2500 นั้น ทางกรมศิลปากรได้นำพระใบขนุนออกจำหน่ายจ่ายแจกให้กับประชาชน แต่เนื่องจากขนาดความใหญ่ขององค์พระผู้คนจึงเช่าหากันน้อยมาก ซึ่งหารู้ไม่ว่าอีกไม่กี่ปีต่อมา "เที่ยวหากันให้ควั่ก" โดยส่วนใหญ่แล้ว ผู้เช่าจะนำไปใส่ฐานตั้งให้เห็นความงามทั้งสองด้าน เพื่อสักการบูชา เอกลักษณ์ของ "พระปางลีลา" นั้นจะคล้ายพระกำแพงศอก กรุวัดพระศรีมหาธาตุ จ.สุพรรณบุรี และมักนิยมปิดทองที่องค์พระลีลาด้วย


พระใบขนุน กรุวัดราชบูรณะ เป็นพระขนาดใหญ่ ดีไม่ดีจะใหญ่กว่าใบขนุนอีก เป็นพระที่สร้างตามคติการสร้างพระให้ครบพระธรรมขันธ์ เหมือนการสร้างพระกำแพงห้าร้อย ตรงกลางประดิษฐานพระพุทธรูปปางลีลาศิลปะสุโขทัยงดงามมาก เข้าใจว่าคงได้รับอิทธิพลมาเมื่อครั้งกรุงศรีอยุธยาเข้าไปมีบทบาททางการเมืองเหนือกรุงสุโขทัย ตั้งแต่สมัยขุนหลวงพะงั่วและสมัยพระบรมไตรโลกนาถ เป็นต้นมา แล้วได้สร้างพระที่มีอิทธิพลสุโขทัยบรรจุในกรุเจดีย์ที่กรุงศรีอยุธยา


พระใบขนุนมีพุทธลักษณะใหญ่ มองคล้ายรูปสามเหลี่ยมบ้าง ห้าเหลี่ยมบ้าง ด้านบนมีรอยปาดเนื้อ มีพระปางลีลาเป็นพระประธานอยู่ตรงกลาง ภายใต้ซุ้มครอบแบบ คอระฆัง มีปรากฏทั้งสองหน้า ลักษณะทำตามพุทธประวัติตอนเสด็จลงมาจากการโปรดพุทธมารดาบนสวรรค์ชั้นดาวดึงส์ มีพระองค์เล็กๆ เป็นพระนั่งปางมารวิชัย ประดับ รายล้อมทั่วแผ่นใบขนุน ทั้งด้านหน้าและ ด้านหลัง


พระใบขนุนเป็นพระเนื้อชินเงินอาบปรอท ให้สังเกตจะมีฟองหรือโพรงอากาศอยู่บนผิวปรอทที่ใดที่หนึ่ง หากไปพบองค์ที่มี ผิวสีดำไม่ใช่จะเป็นของเก๋นะครับ แต่เป็นเพราะจมดินจมโคลน หรือผ่านการบรรจุกรุทำให้เกิดปฏิกิริยาที่คนโบราณเรียกว่า "ปรอทตาย" ผิวจะกลายเป็นสีดำซีดๆ ไม่ใช่ดำมันแทน แต่ตามซอกก็ยังคงปรากฏร่องรอยของปรอทให้เห็นอยู่


แถมอีกนิด...ยังมีของดีที่เรียกว่าพระใบขนุน อีกชนิดหนึ่ง ขึ้นที่กรุวัดมหาธาตุ จ.สุโขทัย เรียกกันว่า "พระกำแพงใบขนุน" มีขนาดใหญ่พอๆ กัน แต่ทำจากเนื้อดิน เข้าใจว่าได้รับอิทธิพลจากกำแพงเพชร บางคนเลยเรียกพระกำแพงใบขนุน องค์พระประทับนั่ง ปางมารวิชัย บนบัลลังก์บัวเล็บช้าง มีซุ้มกนกครอบองค์พระ ด้านหลังเรียบไม่ใช่พระสองหน้า ได้รับความนิยมมากเหมือนกัน เพราะชื่อดีเช่นกัน ก็คือชื่อ "ใบขนุน" นั่นเองครับ...คนโบราณนิยมปลูกต้นขนุน งานมงคลก็ทำขนมเม็ดขนุน เพราะจะได้ช่วยหนุนนำให้เจริญก้าวหน้า

ถ้าได้ "พระใบขนุน" เข้าไปอีกยิ่งเฮงใหญ่

ข้อมูล จาก...ราม วัชรประดิษฐ์